Hücre iskeleti

Normal bir hücrenin %72’si ile embriyonik ve meristematik hücrelerin %90’ı sudur. Hücre; zar, sitoplazma ve çekirdekten oluşan entegre bir oluşumdur. Bu bütünlüğün organize olması, şeklin korunması ve destekliğin sağlanması lazımdır. İşte burada hücre iskeleti görev alır. Hücrenin genelinin su olması ve içerdiği maddeyi destekleyip şeklini koruması hücre iskeletiyle olur. Sitoplazmanın sitozol kısmında var olan proteinlerin, aralarında bağ kurup birleşerek oluşturdukları yapılara hücre iskeleti denir. Bu yapı ayrıca hücreye hareketlilik katar. Hücre iskeletini; mikrofilamentler, ara filamentler ve mikrotübüller oluşturur. Şimdi bunları ayrıntılarıyla inceleyelim: 

Mikrofilamentler

Sitozoldeki aktin proteinlerinin üst üste gelip birleşerek oluşturdukları sarmal yapıdaki iplikçiklere denir. Mikrofilamentler sürekli, kalıcı yapılar olmayıp parçalanıp tekrar oluşurlar. Bu iplikçiklerin çapı yaklaşık olarak 7 nm kadardır. Mikrofilamentlerin işlevlerini sıralayarak açıklayalım: 

                                                    Resmi açmak için üstüne tıklayın.

1- Dinamik bir yapıda olmaları sebebiyle yani parçalanıp tekrar oluşmaları sayesinde sitoplazma hareketleri olan rotasyon ve sirkülasyon hareketlerinin meydana gelmesinde katkıları vardır. 

2- Yine dinamik yapılarından dolayı hücre şeklinin korunması ve değiştirilmesinde etkili rolleri vardır. 

3- Hayvan hücrelerindeki sitokinez yani sitoplazma bölünmesinde meydana gelen boğumlanma durumunu meydana getirirler. 

4- Kas faaliyetlerinde rol alan liflerin kasılıp gevşemesinde görev yaparlar. 

5- Hücre zarında meydana gelen endositoz ve ekzositoz olaylarının meydana gelmesinde etkili olan mikrofilamentler, hücre zarında oluşturdukları girinti ve çıkıntılarla bunu sağlarlar. Örnek olarak ökaryotik tek hücreli bir canlı olan Amip’in yalancı ayak oluşturması verilebilir. Ayrıca hücresel hareketi de bu yapılar sağlar. Mikrofilamentlerin meydana getirdikleri bir diğer yapıda bağırsaklardaki mikrovilluslardır. 

Ara filamentler

Sitoplazmanın sitozol kısmındaki birden çok proteinin kararlı birliktelik oluşturarak meydana getirdikleri iplikçiklerin birbirleri üzerine sarılarak meydana getirdikleri yapılardır. Birleşimlerindeki bu proteinler; keratinler, nörofilaminler, vimentin, desmin, GFAP, laminler, nestin ve periferindir. Ara filamentlerin çapı yaklaşık olarak 8-12 nm civarındadır. Ara filamentler; mirofilament ve mikrotübüllere oranla daha kararlı ve kalıcı yapılardır. Ara filamentlerin işlevlerini sıralayarak açıklayalım: 

                                                     Resmi açmak için üstüne tıklayın.

1- Hücre içerisinde sabit durması gereken organel ve yapıların yerlerinin belirlenmesi ve buralara sabitlenmesini sağlarlar. Özellikle hücrenin yönetim birimi olan çekirdeğin sabitlenmesini bu ara filamentler sağlar. Çekirdek zarının oluşumunda da yer alırlar. 

2- Kararlı bir yapı sergilemeleri nedeniyle hücrenin belirgin bir şekil almasını ve bu şekli korumasında etkileri vardır. 

3- Keratinin hücreler arasında meydana getirdiği yapılar neticesinde hücreler arası dayanıklılık, destek ve direnç sağlanılır. Özellikle deride görülen bu olay sayesinde hücre veya vücut korunmuş olur. 

Mikrotübüller

Sitoplazma sitozolundeki tübülin proteinlerinin meydana getirdikleri yapılardır. Çapları yaklaşık olarak 25 nm kadardır. Dinamik bir yapı sergileyip parçalanıp tekrar oluşurlar. Oluşum şekilleri alfa ve beta olarak adlandırılan tübülin proteinlerinin öncelikle üst üste gelerek oluşturdukları yapılardan birden fazlasının yan yana gelerek alfa tübülinlerinin alfa tübüliniyle; beta tübülinlerinin de beta tübülin proteiniyle yan yana bağlanması sonucu oluşurlar. Mikrotübüllerin işlevlerini sıralayarak açıklayalım: 

                                                   Resmi açmak için üstüne tıklayın.

1- Diğer yapılar gibi hücre şeklinin korunmasında görev yaparlar. 

2- Organellerin ve hücrenin hareket etmesini sağlarlar. 

3- Mikrotübüller, hücre bölünmesi sırasında kromozomların birbirlerinden ayrılıp kutuplara çekilmelerinde önemli role sahiptirler. 

4- hücre çeperindeki selüloz liflerinin düzenlenmesini yine bu yapılar sağlar. 

Gelecek yayınlarımızda görüşmek üzere! Takipte kalın!