Net Arttıran 100 YKS Biyoloji Notu - TYT AYT Biyoloji Kısa Bilgiler

TYT ve AYT odaklı 100 önemli Biyoloji notu Sizlerle...

1. Bilimsel bilgi zamanla değişebilir. Başka bir ifade ile kanunlar, teoriler ve bilimsel gerçekler yeni gözlemler ile değişmektedir. Bilimsel bilgi bilim insanlarının geneli tarafından uzun süreli kabul edilen bilgilerdir. Ancak "tam doğru veya kesin bilgilerdir" diyemeyiz. Bilimsel bilgi değişime açıktır. 


2. Bitkilerde büyüme sınırsız iken hayvanlarda ise büyüme olayı sınırlıdır. Bitkiler kök ve gövde uçlarında bulunan ve sürekli bölünme özelliğine sahip meristem doku sayesinde sınırsız büyüme yapar. Hayvanlarda böyle bir doku olmadığı için büyüme sınırlı gerçekleşir. 


3. Tek hücreli canlılarda hücre bölünmesi, büyüme amaçlı değil, üreme amaçlıdır. 


4. Tüm canlılar beslenirken inorganik maddeleri dışarıdan hazır alır. 


5. Üreme, canlının yaşamı için mutlaka gerçekleşmesi gereken bir olay değildir. Neslin devamı için gereklidir. 


6. Hücre döngüsünün en uzun evresi hazırlık aşaması olan interfazdır. 


7. Hücre döngüsü siklin ve siklin bağımlı kinazlar tarafından kontrol edilir. Bu kontrol sisteminde G1, G2 ve M kontrol noktaları bulunur. Kontrol noktalarında hücreye "dur" veya "devam et" komutları verilir. Böylece hücre, bölünmesini doğru bir şekilde gerçekleştirir. 


8. G1 kontrol noktasında hücre "devam et" yerine "dur" sinyali alırsa döngü durur ve hücre bölünmesi meydana gelmez. İşte buna hücrenin G0 (G sıfır) evresi denir. G0 evresindeki bir hücre bölünmez ancak normal işlevlerini meydana getirir. Örneğin, yetişkin bir insandaki kas ve sinir hücreleri. 


9. Mitoz ve ikiye bölünme olaylarında hücreler sayılarını geometrik dizi şeklinde arttırırlar. (2, 4, 8, 16... şeklinde artma) 


10. İlk mikroskop Zacharias Jenssen tarafından icat edilmiştir. 


11. Hücre (Cellula) terimini ilk kullanan bilim insanı Robert Hooke'dir. 


12. Hücre zarından: Küçük maddeler büyük maddelere göre, nötr maddeler iyonlara göre, negatif iyonlar pozitif iyonlara göre, yağda çözünen maddeler çözünmeyenlere göre ve yağı çözen maddeler (alkol, eter, kloroform vb) çözmeyenlere göre daha kolay ve hızlı geçer. 


13. Pasif taşıma çeşitleri olan basit difüzyon, kolaylaştırılmış difüzyon ve osmoz olaylarında ATP kullanılmaz. 


14. Pasif taşımada (difüzyonda) canlılık şart değil. 


15. Hayvan hücresi gibi "çepersiz" hücreler, hipotonik çözeltilerde aşırı su alıp şişerek patlar. Bu olaya hemoliz denir. Bitki hücresi gibi "çeperli" hücrelerde ise zamanla turgor basıncı (iç basınç) artmasına rağmen hücre çeper sayesinde hemoliz olmaz. 


16. Su alarak şişen çeperli bir hücrenin, içten kendi çeperine yaptığı basınca turgor denir. 


17. Bir hücrenin su kaybetmesi sonucunda, hücrede meydana gelen emme (çekme) kuvvetine osmotik basınç denir. 


18. Osmotik basınç ile turgor basıncı arasında ters orantı vardır. Biri artarken diğeri azalır. 


19. Hücrenin hipertonik bir çözeltide su kaybederek büzülmesi olayına plazmoliz denir. Plazmoliz olmuş bir hücrenin hipotonik çözeltide tekrar eski haline gelmesine ise deplazmoliz denir. 


20. Endositoz olayı çeperli hücrelerde meydana gelmez. Ekzositoz olayı ise hem çeperli hem de çepersiz hücrelerde gerçekleşir. 


21. Granülsüz endoplazmik retikulum, hücre içine alınan zehirli maddeleri zararsız veya daha az zararlı hale getirir. Bu olaya detoksifikasyon denir. 


22. Endoplazmik retikulum tarafından Golgi'ye aktarılan karbonhidrat, protein ve lipitler  Golgi'de işlenip glikoprotein ve glikolipitlere dönüştürülerek hücre zarına gönderilir. 


23. Lizozom'un içinde sindirim enzimleri bulunur. Herhangi bir nedenle Lizozom zarar görürse bu enzimler sitoplazma içine dağılarak hücreyi sindirir. Bu olaya otoliz denir. 


24. Tatlı sularda yaşayan Amip, Öglena ve Paramesyum gibi çepersiz Protistlerde hücre içine giren fazla suyu dışarı atmakla görevli kontraktil koful bulunur. Kontraktil koful sayesinde bu canlılar hemoliz olmaz. 


25. Mitokondri iki zarla çevrelenmiştir. Dış zar düz, iç zar ise kıvrımlı olup krista adını almıştır. İç zarın kıvrımları sayesinde yüzey alanı arttırılır ve böylece daha fazla enerji (ATP) üretilir. 


26. Bitkilerde nişasta, protein ve yağ depolayan organel Lökoplast'tır. 


27. Çekirdek zarında bulunan porlar (kanallar), hücre zarındaki porlardan daha büyük çapa sahiptir. Bu yüzden hücre zarından geçemeyen ATP, RNA ve protein maddeleri, çekirdek zarından geçiş yapabilir. 


28. Pandorina, Eudorina ve Volvoks (*en gelişmiş koloni) gibi alg kolonilerinde dokulaşma görülmez. Bu yüzden çok hücreli organizma olarak kabul edilmezler. 


29. Sitoplazma bölünmesi (sitokinez), bitki hücrelerinde ara lamel ile gerçekleşirken hayvan hücrelerinde ise boğumlanma şeklinde meydana gelir. 


30. Henüz farklılaşmamış, bütün doku ve organları oluşturacak hücrelere dönüşebilen, kendini yenileme yeteneğine sahip ve bölünebilen ana hücrelere kök hücre denir. 


31. Hücre zarının sadece dışa bakan yüzünde karbonhidratlar bulunur. 


32. Hücre zarında en fazla miktarda bulunan organik madde proteinlerdir. (Protein > lipit > karbonhidrat) 


33. Hem prokaryot hem de ökaryot hücrelerde ortak olarak bulunan organel Ribozomdur. 


34. Kloroplastta üretilen ATP fotosentezde kullanılır. Organel dışına verilmez. 


35. Hidroliz (sindirim) enzimleri, hücre dışında veya içinde etkinlik gösterebilirler. 


36. Kanun bir olayın belli şartlar altında "nasıl" gerçekleştiğini ifade eden bilimsel bilgidir. Teori ise bir olayın gerçekleşme "neden"ini açıklayan bilimsel bilgidir. 


37. Teori ve kanunlar birbirinden farklı bilimsel bilgilerdir. Aralarında hiyerarşik bir düzen yoktur. Yani birbirine dönüşme gibi bir durum söz konusu değildir. 


38. Mantar, hayvan ve bakteriler glikozun fazlasını glikojen olarak depolar. Bitkiler ise glikozun fazlasını nişasta şeklinde depolar. 


39. Safra sıvısı, safra kesesinde değil, karaciğerde üretilir. Safra kesesi bu sıvıyı geçici olarak depolar. 


40. Pürin bazları Adenin ve Guanin iken pirimidin bazları ise Sitozin. Timin ve Urasil'dir. DNA'da bulunan pürin ve pirimidin bazları sayısı birbirine eşittir. Çünkü DNA'da bir pürin nükleotidine karşılık bir pirimidin nükleotidi gelir. 


41. Timin nükleotidi ile deoksiriboz şekeri DNA'da bulunurken Urasil nükleotidi ve riboz şekeri de RNA'da bulunur. 


42. Her hücre kendi ATP'sini kendisi üretir ve tüketir. Bir hücrenin üretmiş olduğu ATP, başka bir hücreye aktarılmaz. 


43. Hidroliz (sindirim) ve difüzyon olaylarında ATP kullanılmaz. 


44. Substrat düzeyinde fosforilasyon yani enzimler yardımı ile besinin (substratın) parçalanması sonucu açığa çıkan fosfatın (P) ADP'ye aktarılması ile ATP'nin üretilmesi olayı, "bütün canlı hücrelerde görülen ortak bir olaydır." 


45. "Yetişkin" bir insanda: Yumurta ile sperm hücresi. sinir hücresi, kas hücresi. gözdeki retina hücresi ve kan hücreleri (alyuvar, akyuvar, kan pulcukları) hücre bölünmsi geçirmezler. 


46. Mutasyon. canlının kalıtım materyalinde (DNA'sında) meydana gelen değişmedir. Modifikasyon ise çeşitli nedenlerden dolayı genin işleyişinde meydana gelen değişmedir. Modifikasyonlar genin yapında değişme meydana getirmez. 


47. Canlının içinde bulunduğu çevreye uyumunu sağlayan kalıtsal özelliklerin tümüne adaptasyon denir. Adaptasyonlar canlının yaşama ve üreme şansını arttırır. 


48. Yağlar, polimer değildir. Çünkü bir maddenin polimer olabilmesi için monomerlerinin (yapıtaşlarının) aynı veya benzer olması gereklidir. Yağlar genelde gliserol ve yağ asitlerinden oluşur. 


49. Ortamda su miktarı %15'in altına düştüğünde enzimler çalışmaz. 


50. Canlıların yapısında bulunan inorganik maddeler, sindirime uğramadan hücre zarından geçer ve solunumda enerji verici olarak kullanılmazlar. 


51. Yapısında azot bulunan organik maddeler: Proteinler, vitaminler. kitin, ATP, RNA ve DNA'dır. 


52. Riboz ve deoksiriboz karbonhidratları canlıların yapısına katıldıkları için enerji verici olarak kullanılmazlar. 


53. Vitaminler sindirime uğramadan hücre zarından geçebilir ve solunumda enerji verici olarak kullanılmazlar. 


54. İnsanların Kalın Bağırsağında bulunan bakteriler K ve B vitaminlerini üretirler. Aşırı ve gereksiz yere antibiyotik kullanımı bu bakterilerin zarar görmesine neden olur ve insanda K ve B vitaminlerinin eksikliği görülebilir. (Antibiyotik: Bakteri öldürücü ilaç) 


55. Reaksiyonu başlatan enzim değil, aktivasyon enerjisidir. Bir reaksiyonun başlayabilmesi için gerekli minimum enerjiye aktivasyon enerjisi denir. 


56. Bütün enzimler hücre içinde sentezlenir (üretilir). Ancak enzimler hem hücre içinde hem de hücre dışında çalışabilir. 


57. RNA çeşitlerinin hücrede bulunma miktarları: En fazla bulunan rRNA iken sonrasında tRNA gelir ve en az bulunan RNA çeşidi ise mRNA'dır. (rRNA > tRNA > mRNA) 


58. Kemosentez olayı "sadece" prokaryotik canlılar tarafından yani bazı bakteri ve arkeler tarafından gerçekleştirilir. 


59. Bileşik enzimlerde, enzimin yardımcı kısmı, mineral (inorganik) veya vitaminden (organik) oluşabilir. eğer enzimin yardımcı kısmı (kofaktör) vitaminden oluşursa özel olarak koenzim adını alır. 


60. Karbonhidratlarda glikozit, proteinlerde peptit ve yağlarda ester bağı bulunur. 


61. Hücre bölünmesi sırasında kromozomların en belirgin olduğu evre metafazdır. 


62. Karbondioksit (CO2) asidik özelliğe sahiptir. 


63. Enerji verici olarak kullanılma sırası: Karbonhidrat > yağ > protein 
      Yapıya katılma sırası: Protein > yağ > karbonhidrat 
       Eşit miktarlarının barındırdığı enerji sırası: Yağ > protein > karbonhidrat 


64. Yağların en çok enerji verici olmasının nedeni hidrojen bakımından zengin olmalarıdır. 


65. Yeşil ışıkta fotosentez en düşük hızda gerçekleşir. En yüksek hızda ise mor, mavi ve kırmızı ışıkta meydana gelir. 


66. Sporlar mayoz bölünme sonucunda oluşur ancak sporla üreme bir eşeysiz üreme şeklidir. 


67. DNA üzerinde bir amino asidin şifresini veren üçlü nükleotit dizisine kod, mRNA'daki üç nükleotitten oluşan karşılığına kodon, tRNA'daki üçlü nükleotide ise antikodon denir. 


68. Mayoz bölünmede, tetrat sayısı haploit kromozom (n) sayısına eşittir. 


69. Krossing over denilen gen değiş tokuşu olayı, mayoz bölünmenin Profaz I evresinde gerçekleşir. 


70. Bakterilerin tamamı prokaryot hücre yapısında olup hepsi tek hücreli canlılardır. 


71. Bakterilerin genelinde protein ile karbonhidrattan oluşan ve özel olarak peptidoglikan ismini alan hücre duvarı (çeperi) bulunur. 


72. Aynı atadan gelen ve aralarında eşleştiklerinde verimli döl (kısır olmayan yavru) oluşturabilen canlı grubuna tür denir. Türü oluşturan bireylerin kromozom sayıları aynıdır. 


73. Tür isimleri iki kelimeden oluşur. Buna binominal adlandırma denir. Birinci kelime büyük harfle başlayıp cins adı iken ikinci kelime küçük harfle başlayıp tanımlayıcı ad olarak nitelendirilir. Örneğin: Rosa alba (Beyaz gül) vb. 


74. Virüsler, sadece konakçı canlı hücre içinde çoğalabilen zorunlu hücre içi parazittir. Vücudun virüslere karşı savunma amaçlı ürettiği protein yapılara interferon denir. 


75. Virüslerin enzim sistemleri yoktur. Çoğunlukla bakterilerin enzim sistemlerini etkileyerek onları öldüren ilaçlar olan antibiyotikler, virüsleri yok etmede işe yaramazlar. 


76. Açık kan dolaşımı yapan canlılarda kılcal damar bulunmaz. 


77. 1(bir) milyondan fazla tür çeşitliliği ile en çok canlı çeşidine sahip canlı grubu böceklerdir. 


78. Böceklerin kanında solunum gazları olan karbondioksit ve oksijene rastlanmaz. Çünkü trake solunumu ile kana gerek kalmadan bu gazları direkt hücrelere verirler. 


79. Fotosentez olayı, doğal çevrelerde gündüz ışık varlığında gerçekleşirken; kemosentez olayında ise ışık kullanılmadığı için bu olay gece gündüz gerçekleşebilir. 


80. Kemosentez yapan canlılar klorofil pigmenti taşımaz. 


81. Balık, kurbağa ve sürüngenler soğuk kanlı canlılar iken kuş ve memeliler ise sıcak kanlı canlılardır. 


82. Sınıflandırma kategorileri olan alemden türe doğru gidildikçe: Canlı sayısı ve çeşidi azalır. DNA ve protein benzerliği artar. Ortak özellikler artar. Kromozom sayısı hakkında yorum yapılamaz. 


83. Fotosentez sonucu açığa çıkan oksijenin kaynağı sudur. 


84. CO2 indirgenmesi = CO2 özümlemesi = CO2 redüklenmesi = CO2 kullanımı... bunların tamamı kemosentez ve fotosentez olaylarında karbondioksidin kullanılması anlamına gelir. 


85. Pentoz yanı 5 karbonlu şekerler olan Riboz ve Deoksiriboz arasındaki fark, Deoksiribozda bir oksijenin eksik olmasıdır. Moleküler olarak riboz daha ağırdır. 


86. Hücresel solunumun asıl amacı, ATP yani canlı için gerekli enerjiyi üretmektir. 


87. Glikoliz, laktik asit ve etil alkol fermantasyonu olayları hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir. 


88. Etil alkol fermantasyonunda CO2 (karbondioksit) çıkışı görülürken laktik asit fermantasyonunda CO2 oluşumu görülmez. 


89. Dişi üreme sisteminde sperm ve yumurtanın birleştiği yani döllenmenin gerçekleştiği yer Fallopi tüpüdür (yumurta kanalıdır). 


90. Uterusun (rahmin) bol miktarda kan damarı taşıyan iç yüzeyine endometriyum denir. 


91. FSH, folikül uyarıcı hormondur. Yumurtalıklarda bulunan folikül hücrelerinin gelişmesini ve bu hücrelerin yumurta oluşturmasını sağlayan önemli bir hormondur. 


92. LH, lüteinleştirici hormondur. Ovulasyonu sağlar, başka bir ifade ile folikül hücrelerinin yırtılmasını ve hücrelerde oluşan yumurta hücresinin dışarı atılmasını sağlar. 


93. İyot, tiroksin hormonunun yapısına katılır. Eksikliğinde Guatr hastalığı oluşur. 


94. Magnezyum bitkilerde klorofilin yapısına katılır. 


95. Demir, hemoglobinin yapısına katılır. Eksikliğinde Anemi (kansızlık) oluşur. 


96. İki ekosistem veya komünitenin kesiştiği bölgelere ekoton denir. Ekoton bölgelerinde: Canlı çeşidi sayısı fazla, madde döngüleri hızlı ve canlılar arası rekabet yüksektir. 


97. Besin piramidinde aşağıdan yukarıya (üreticiden tüketiciye) doğru gidildikçe: 

• Aktarılan enerji azalır. (Bir üst trofik düzeye var olan enerjinin sadece %10'u aktarılır.)
• Zehirli madde birikimi (biyolojik birikim) artar. 
• Toplam enerji kaybı artar. 
• Birey sayısı *genellikle azalır. (Parazit besin piramitlerinde tam tersidir.) 
• Biyokütle (Biyomas) azalır. (Bir trofik düzeydeki canlıların toplam organik madde ağırlıklarına biyokütle (Biyomas) denir. 
• Vücut büyüklüğü *genellikle artar. (Parazit besin piramidinde tam tersidir.) 

98. Sulardaki Azot ve Fosfor miktarının fazla artması sonucunda meydana gelen aşırı su yosunu (alg) üremesine ötrofikasyon denir. Bu olay sonucunda: 

• Sudaki oksijen azalır. 
• Balık (deniz canlısı) sayısında azalma olur. 
• Ayrıştırıcıların sayısı artar, çürüme sonucunda suda kokuşma meydana gelir. 
• Sudaki canlı çeşitliliği azalır. 

99. Mitokondri ve kloroplastın ortak özellikleri 

• ETS taşıma 
• ATP üretme 
• Çift zarlı olma 
• DNA ve RNA taşıma 
• Ribozoma sahip olma 
• Hücrenin denetiminde bölünerek çoğalma 

100. Genetik özellikleri farklı aynı türden iki canlının arasında kurulan sitoplazmik köprü aracılığıyla yapılan gen aktarılması olayına konjugasyon denir. Tek hücreli canlılar olan bakteri ve paramesyumda konjugasyon görülür. 

Sonraki 100 Maddede YKS Biyoloji Tekrar - TYT AYT Biyoloji Kısa Notlar yazımı okumak için tıklayınız. 

En son yazdığım Bilinmesi Gereken TYT AYT Biyoloji Kısa Ders Notları yazıma ulaşmak için tıklayınız.